رهبران بر مجموعه‌ای از رویکردها و مدل‌های ذهنی تکیه دارند که می‌تواند از خدمت‌رسانی به هیچ‌کس تا خدمت‌رسانی به کل جامعه را دربرمی‌گیرد. دانستن نقاط قوت و ضعف هر یک از این مدل‌های ذهنی، مخصوصاً آن دسته مدل‌هایی که شما بیشتر بر روی آن‌ها تأکید دارید، می‌تواند به شما کمک کند تا تیم‌های بهتری بسازید و اثرگذاری بیشتری داشته باشید.
یکی از روشن‌گرترین پرسش‌هایی که رهبران می‌توانند از خودشان بپرسند این است: «من به چه کسی خدمت می‌کنم؟» پاسخ آن‌ها به این پرسش، بیشتر از آنکه بخواهد ویژگی‌های شخصیتی و هوش هیجانی آن‌ها را مشخص کند، مدل رهبری و حوزه نفوذشان را نشان خواهد داد. اگر آن‌ها به درستی به این پرسش پاسخ دهند، تلاش‌های‌شان متمرکزتر می‌شود و می‌توانند تیم‌های بهتری بسازند، از وقوع فاجعه جلوگیری کنند و اثر ماندگارتری درون سازمان و فراتر از آن بگذارند.
در سال‌های اخیر با رهبران بیش از ۸۰ سازمان در صنایع مختلف مصاحبه‌هایی انجام شده است. نتایج این مصاحبه‌ها در کنار نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق در زمینه رهبری با رویکرد شناختی (Cognitive Leadership) و در زمینه روان‌شناسی تکوینی (Developmental Psychology)، شش مدل ذهنی رهبری را به ما نشان می‌دهد. این شش مدل ذهنی عبارتند از:
- جامعه‌ستیز (Sociopath): به هیچ‌کس خدمت نمی‌کند و به اجرای قانون اعتقادی ندارد.
- خودخواه (Egoist): سعی دارد خودش بیشترین نفع را ببرد.
- آفتاب‌پرست (Chameleon): با اطراف خود منطبق می‌شود و به همه خدمت می‌کند.
- پویا و پرانرژی (Dynamo): روی استراتژی‌های واضح و اهداف مشخص تمرکز می‌کند.
- سازنده (Builder): تمام تمرکزش را روی ساختن سازمان می‌گذارد.
- تعالی‌نگر (Transcender): به‌‌دنبال منافع کل اکوسیستم است.
هر یک از این مدل‌های ذهنی شامل مجموعه‌ای از فرضیات و باورها درباره ماهیت و هدف رهبری است. همچنین بهترین روش‌ها برای استفاده از هر یک از مدل‌های ذهنی را نشان می‌دهد.
نتایج مطالعه و مصاحبه با رهبران نشان می‌دهد که آن‌ها یک مدل ذهنی واحد ندارند. در عوض، مجموعه‌ای از ذهنیت‌ها را دارند که هر کدام از آن‌ها -در کنار ترکیب کلی ذهنیت‌ها که از فرد به فرد متفاوت است- روی تصمیمات و رفتارهای او تأثیر می‌گذارند و می‌توانند جهت، تمرکز و عملکرد سازمان را تغییر دهند. این مقاله قصد دارد هر یک از این مدل‌های ذهنی را بررسی کند و یک راهنمایی برای افراد باشد تا بتوانند مجموعه مدل‌های ذهنی‌شان را بهتر بشناسند و بیشترین استفاده را از آن‌ها بکنند.
چگونه ترکیبی ازمدل‌های ذهنی روی تصمیم‌سازی، رفتار و اثرگذاری یک رهبر تأثیر می‌گذارند؟ این مسئله به چالش‌های پیش رو و خودآگاهی فرد بستگی دارد.
